Dennis duikt in de biergeschiedenis van Hoogkerk

4 maart 2019

Bijna veertig jaar woon ik in Hoogkerk, een wijk van Groningen. Tot 1969 was Hoogkerk een dorp. Toen werd het werd geannexeerd en is verworden tot wijk van de grote stad. Dit tot ongenoegen van de oorspronkelijke bewoners (maar dat is weer een heel ander verhaal). Ik groeide op in het oude dorp, letterlijk onder de rook van de suikerfabriek, aan de Arteveldestraat. Nooit heb ik me afgevraagd waar deze straatnaam vandaan komt. Sinds kort heeft de geschiedenis van deze straatnaam ineens mijn volledige aandacht. De straat blijkt vernoemd te zijn naar een bierbrouwerij, die vroeger in Hoogkerk was gevestigd. Reden genoeg om op onderzoek uit te gaan.

door Dennis Hofman

Bedenkend dat ik ben opgegroeid in een straat met een straatnaam waar ik het ontstaan niet van weet, is achteraf best bizar. Meteen vraag ik me dan ook af hoeveel inwoners van Hoogkerk dit weten of wisten, vandaar dat ik op onderzoek ben uitgegaan. Wat blijkt nou! Nadat toenmalig burgemeester, Lucas Jacobus Stratingh, in 1865 afstand deed van zijn ambt, verkocht hij ook zijn prachtige huis in de stijl van Louis XV met aangrenzende zeepfabriek. De Elmersmaborg, zoals het pand heette, werd toentertijd overgenomen door twaalf heren.

Bierbrouwerij Artevelde

Een jaar later, op 18 september 1866, kwamen deze heren weer bij elkaar om zaken te bespreken op het kantoor van een notaris in Groningen. Deze mannen, waaronder een aantal graanhandeleren en tabaksfabrikant Theodorus Niemeijer, waren bij elkaar om een brouwerij op te starten. Deze naamloze vennootschap kreeg de naam Groninger bierbrouwerij Artevelde mee, vernoemd naar een Gentse brouwer. De plek was gelegen aan het Hoendiep en ideaal voor een brouwerij. Het benodigde water kon makkelijk worden opgepompt en transport technisch was het ook ideaal, juist vanwege de ligging aan het Hoendiep. Een kanaal die zowel in de stad als in Friesland uitkwam met veel open verbindingen die weer allerlei kanten op gingen.

Ondergistende bieren

De brouwerij produceerde ondergistende bieren die werden gebrouwen naar de Beierse en Weens recept. Dit bier was toentertijd populair aan het worden in de grote steden. De populariteit lag voornamelijk aan het feit dat het bier voedzamer en zwaarder was dan de bieren die destijds ook nog werden gebrouwen. Daarnaast was het bier een stuk goedkoper dan het geïmporteerde bier uit Beieren zelf. De transportkosten waren natuurlijk een stuk lager en er hoefde ook geen invoerrechten te worden betaald.

Stoombierbrouwerij Waldeck

In de jaren erna had de brouwerij flink aan bekendheid gewonnen in het noorden van Nederland. Maar na twaalf jaar komt er alweer een einde aan brouwerij Artevelde. De brouwerij wordt verkocht en gaat verder onder de naam Stoombierbrouwerij Waldeck. Deze brouwerij veranderd in een tijdsbestek van 12 jaar meerdere malen van eigenaar en brouwmeesters. Er worden meerdere bieren gebrouwen, waaronder Beierse, Dortmunder, Pilsner en Bockbieren.

Luitingh's Extra Stout

Vanaf 1891 heeft de brouwerij een nieuwe brouwmeester. Arnold Johan Luitingh. De brouwer is afkomstig van de Haarlemse brouwerij Het Hert. Deze brouwerij had bekendheid vergaard met het brouwen van Lans' Extra Stout. En dus vanaf dat moment wordt er in Hoogkerk ook Stout gebrouwen met de naam Luitingh's Extra Stout. Vervolgens in 1893 neemt de Haarlemse brouwmeester samen met een compagnon de brouwerij over totdat het in 1895 stopt en de brouwerij wordt opgeheven. Waarnaar de brouwmeester weer terug naar Haarlem te gaan om koster te worden. Daarmee was bier brouwen in Hoogkerk geschiedenis.

Bronnen die geholpen hebben zijn: Buurman Jeroen, het boek 'Hoogkerk door de eeuwen heen', Nederlandse biercultuur.nl, haarlemsbier.blogspot.com.